Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 56 oppslagsord

ha omløp i hodet

Betydning og bruk

være rask i oppfatningen;

ha god forstand;

Se: omløp

Artikkelside

omløp

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

kretsløp
Eksempel
- jordas omløp rundt sola tar ett år
det å bevege seg i et sluttet system
Eksempel
- blodets omløp i kroppen
- - blodomløp
sirkulasjon
Eksempel
- sette penger i omløp;
- et rykte som er kommet i omløp
tid som går med til å dyrke alle vekstene i et vekselbruk én gang på samme jordstykket

Faste uttrykk

ha omløp i hodet
være rask i oppfatningen;
ha god forstand

Artikkelside

Homo sapiens

substantiv ubøyelig

Opphav

av latin homo ‘menneske’ og sapiens ‘tenkende, klok’, presens partisipp av sapere ‘ha forstand, være klok’

Betydning og bruk

mennesket som zoologisk art

Artikkelside

næringsvett

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

forstand på eller dyktighet til å slå seg fram økonomisk

Artikkelside

klok

adjektiv

Opphav

norrønt klókr; fra lavtysk

Betydning og bruk

som har god forstand;
forstandig, klartenkt
Eksempel
- en klok person;
- hesten er et klokt dyr;
- en klok avgjørelse;
- hun har et klokt hode
- brukt som adverb:
  handle klokt
som har mye kunnskap;
lærd, kunnskapsrik, vis (2, 1)
Eksempel
- søke råd hos et klokt menneske;
- svaret gjorde meg ikke stort klokere
som har alminnelig fornuft;
normal (2, 2), vettug
Eksempel
- han kan ikke være riktig klok

Faste uttrykk

bli klok på
få innsikt i;
forstå (1)
prøve å bli klok på et spill;
dem er det ikke lett å bli klok på
gjøre klokt i
være tjent med
du gjør klokt i å vente litt;
vi gjør klokt i å forvente det verste
klok av skade
erfaren som følge av tidligere feilgrep eller ulykke
klok av skade så jeg meg ekstra nøye for
klok kone
kvinne som praktiserer folkemedisin
en av byens kloke koner
være like klok
forstå like lite som før (etter et svar, forklaring eller lignende)
læreren prøvde å forklare, men elevene var like kloke etterpå

Artikkelside

dumming

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

person med liten forstand;

tosk

Eksempel

hun er så visst ingen dumming

Artikkelside

intelligens

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk og fransk; fra latin intelligentia

Betydning og bruk

evne til logisk tenkning;

forstand

Eksempel

ha høy intelligens;
tegn på lav intelligens

Faste uttrykk

emosjonell intelligens
evne til å forstå egne og andres følelser
kunstig intelligens
datamaskiners evne til å etterligne handlinger en forbinder med mennesker, for eksempel evne til å resonnere, lære og korrige seg selv
sosial intelligens
evne til å omgås andre mennesker

Artikkelside

intellekt

substantiv intetkjønn

Opphav

fra latin intellectus, av intelligere ‘forstå’

Betydning og bruk

forstand og fornuft

Eksempel

et lysende intellekt;
artiklene hennes er preget av et skarpt resonnerende intellekt

Artikkelside

i ordets rette forstand

Betydning og bruk

i uttrykkets mest grunnleggende betydning;

Se: forstand

Eksempel

det er en fjellandsby i ordets rette forstand

Artikkelside

det ubevisste

Betydning og bruk

den delen av sjelelivet som ikke kan erkjennes og derfor ikke bli kontrollert av vilje og forstand;

Se: ubevisst

Artikkelside

Nynorskordboka 49 oppslagsord

hovud

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt hǫfuð

Tyding og bruk

kroppsdel over eller framfor halsen på menneske og dyr, med hjerne, sanseorgan, munn og opning for luftvegane
Døme
- få ein stein i hovudet;
- ha vondt i hovudet;
- han fall og slo seg i hovudet;
- eit troll med tre hovud
person, individ
Døme
- betale skatt per hovud;
- viss vi deler utlegga likt, blir det 200 kroner per hovud
- - hengjehovud
  - overhovud
  - rotehovud
åndsevne, forstand (1);
hug (1, 1);
tankar (1
Døme
- ha hovudet fullt av planar;
- dette er ikkje etter mitt hovud;
- fordreie hovudet på nokon;
- det er berre sport som står i hovudet på dei;
- kunne noko i hovudet
øvre del av noko eller noko med form som kan likne på eit hovud (1)
Døme
- ei pipe med utskore hovud
- - blomkålhovud
  - brevhovud
  - kålhovud
  - rivehovud
  - spikarhovud

Faste uttrykk

bli raud i hovudet
hisse seg opp
bruke hovudet
tenkje klokt
no må du bruke hovudet her
bry hovudet sitt med noko
spekulere eller gruble på noko vanskeleg
dette treng du ikkje bry hovudet ditt med
bøye hovudet
syne teikn på audmjukskap, skam eller sorg
følgje sitt eige hovud
ikkje bry seg om råd frå andre
få noko inn i hovudet på nokon
få nokon til å forstå eller lære noko
læraren prøvde å få pensumet inn i hovudet på elevane
gjere eit hovud kortare
avrette ved å hogge hovudet av
gå på hovudet
falle framover
gå til hovudet på
- bli ør eller rusa
  vinen gjekk rett til hovudet på meg
- bli overmodig
  suksessen gjekk til hovudet på henne
ha eit godt hovud
vere intelligent
ho har eit godt hovud
ha stort hovud og lite vit
vere dum
ha tak over hovudet
ha husrom
ha/halde hovudet over vatnet
greie seg så vidt
det er så vidt verksemda held hovudet over vatnet utan driftstilskot
halde hovudet høgt
vise teikn på sjølvkjensle eller stoltheit
halde hovudet kaldt
tenkje klart eller bevare dømekrafta, særleg i ein vanskeleg situasjon
henge med hovudet
vere motlaus eller nedtrykt
hol i hovudet
dumt, vanvettig;
bort i natta
klø seg i hovudet
syne teikn på rådville
klø seg i hovudet over situasjonen
krevje hovudet til nokon på eit fat
(etter Matt 14,8 f. og Mark 6,25 f.) krevje at nokon blir avretta;
krevje at nokon blir ofra som syndebukk
la hovuda rulle
- avrette i mengd
- nådelaust avsetje eller døme leiande personar
leggje hovudet i bløyt
tenkje hardt
lyst hovud
flink og intelligent person
han er det lyse hovudet i klassa
med hovudet i hendene
initiativlaus;
utan å gjere noko
med hovudet under armen
utan å tenkje;
ikkje bruke hovudet
med lyfta hovud
med stoltheit;
med sjølvtillit
miste hovudet
miste fatninga;
bli rådvill
han mistar hovudet når han blir stressa
over hovudet på nokon
- liggje på for høgt nivå for målgruppa
  brøkrekning gjekk over hovudet på elevane
- ta ei avgjerd utan å rådspørje eller varsle den det gjeld
  avgjerda blei teken over hovudet på dei tilsette
rekne i hovudet
rekne i tankane, utan nedskrivne tal
riste på hovudet
syne teikn på nekting, vonløyse eller at ein er oppgjeven
setje seg noko i hovudet
bestemme seg for å gjennomføre noko;
få ein fiks idé som ein ikkje vil endre på
setje/stille saka på hovudet
snu opp ned på eller framstille ei sak stikk imot dei faktiske tilhøva
stange/renne hovudet mot veggen
møte uovervinnelege hindringar
stikke hovuda saman
leggje hemmelege planar eller liknande
stikke hovudet fram
våge å vise seg eller hevde seg
ho har fleire gonger stukke hovudet fram i avisdebatten
stikke hovudet i sanden
ikkje vilje sjå ubehagelege sanningar i auga
stå på hovudet
- stå opp ned
- vere endevend eller i vill uorden
  vi må rydde, heile kjøkenet står på hovudet
ta seg vatn over hovudet
ta på seg noko ein ikkje greier
vekse ein over hovudet
vinne over ein;
ta makta frå ein
alle arbeidsoppgåvene veks meg over hovudet

Artikkelside

Homo sapiens

substantiv ubøyeleg

Opphav

av latin homo ‘menneske’ og sapiens ‘tenkjande, klok’, presens partisipp av sapere ‘ha forstand, vere klok’

Tyding og bruk

mennesket som zoologisk art

Artikkelside

næringsvit, næringsvett

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

forstand på eller dugleik til å skaffe seg økonomisk føremon

Artikkelside

i ordets rette forstand

Tyding og bruk

i den mest grunnleggjande tydinga til uttrykket;

Sjå: forstand

Døme

ein konditor bakar ikkje i ordets rette forstand

Artikkelside

gå frå forstanden

Tyding og bruk

bli sinnssjuk;

Sjå: forstand

Døme

han heldt på å gå frå forstanden

Artikkelside

i den forstand

Tyding og bruk

på den måten;

Sjå: den, forstand

Døme

boka er god i den forstand at ho stiller viktige spørsmål

Artikkelside

ha forstand på

Tyding og bruk

ha greie på;

Sjå: forstand

Døme

ha forstand på tekniske verktøy

Artikkelside

klyftig

adjektiv

Opphav

av lågtysk kluftich eller nederlandsk kluchtig; samanheng med kløyve

Tyding og bruk

med god forstand;

gløgg (, kløktig

Døme

vere klok og klyftig

Artikkelside

intellektualisme

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk og tysk, frå seinlatin intellectualis, av latin intellectus; jamfør intellekt

Tyding og bruk

filosofisk retning som legg vekt på forstand, tanke eller det teoretiske i motsetnad til viljen og kjenslelivet

Artikkelside

intelligens

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk og fransk; frå latin intelligentia

Tyding og bruk

evne til logisk tenking;

forstand

Døme

folk med høg intelligens;
ha låg intelligens

Faste uttrykk

emosjonell intelligens
evne til forstå eigne kjensler og kjenslene til andre
kunstig intelligens
eigenskap ved datamaskinar som minner om menneskeleg intelligens, til dømes evne til å resonnere, lære og korrigere seg sjølv
sosial intelligens
evne til omgåast andre menneske

Artikkelside

Side 2 av 6

Resultat per side: