Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 144 oppslagsord

holisme

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk holos ‘heil, fullstendig’

Tyding og bruk

vitskapleg metode (i somme fag) som finn forklaring i heilskapen heller enn i studiet av isolerte trekk
Artikkelside

identitet

substantiv hankjønn

Opphav

av seinlatin identitas; av latin idem

Tyding og bruk

  1. det å vere identisk;
    fullstendig likskap
    Døme
    • fastslå identitet mellom to omgrep
  2. sum av element som gjev eit individ, eit samfunn eller liknande individualitet;
    Døme
    • søking etter eigen identitet;
    • nasjonal identitet
  3. namn, stilling og liknande til ein person
    Døme
    • fastslå identiteten til den døde
Artikkelside

hår

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt hár

Tyding og bruk

  1. trådforma utvokster eller hudvedheng hos fleircella dyregrupper;
    særleg brukt om tynt strå av forhorna overhudsceller hos menneske og andre pattedyr
    Døme
    • han hadde ikkje mange håra att på hovudet
  2. samla hårvekst, særleg på hovudet
    Døme
    • ha raudt, tjukt hår;
    • få grått hår;
    • vaske og føne håret;
    • setje opp håret i ein topp
  3. i botanikk: trådliknande utvokster frå cellene i overhuda på planter

Faste uttrykk

  • eit hår i suppa
    noko som er ubehageleg eller passar dårleg
  • gje nokon grå hår
    vere årsak til at nokon opplever sorg eller irritasjon
  • henge i eit hår
    så vidt kunne bergast;
    henge i ein tynn tråd
  • ikkje eit hår betre
    ikkje det spor betre
  • ikkje krumme eit hår på hovudet til nokon
    ikkje skade nokon fysisk i det heile
  • ikkje skode hunden på håra
    ikkje døme nokon etter det ytre
  • lyfte seg sjølv etter håret
    setje seg sjølv i ein betre situasjon ved hjelp av eigne krefter
  • med hud og hår
    fullstendig
    • ulven slukte byttet med hud og hår;
    • han slukte historia med hud og hår
  • med hår på brystet
    mandig;
    sterk og barsk
    • laget treng ein spelar med hår på brystet
  • på hengande håret
    berre så vidt;
    med naud og neppe
  • på håret
    så vidt
    • det var på håret at vi rakk ferja
  • slå ut håret
    (etter engelsk let one’s hair down) slå seg laus og more seg
  • stryke med håra
    føye eller smiske med
    • det er best å stryke han med håra
Artikkelside

identisk

adjektiv

Opphav

av mellomalderlatin identicus, av seinlatin identitas; av latin idem

Tyding og bruk

fullstendig lik;
ein og (den) same;
Døme
  • vere identisk med;
  • identiske omgrep
Artikkelside

heilt og halde

Tyding og bruk

i eitt og alt;
Sjå: halden
Artikkelside

halden

adjektiv

Opphav

norrønt haldinn; opphavleg perfektum partisipp av halde

Tyding og bruk

  1. som er i god stand;
    Døme
    • kome heim att heil og halden
  2. Døme
    • ein halden mann

Faste uttrykk

Artikkelside

gjennom, igjennom

preposisjon

Opphav

norrønt (í) gegnum; opphavleg dativ av gjegn (2

Tyding og bruk

  1. (inn) frå den eine og (ut) til den andre sida eller enden av
    Døme
    • fare gjennom rommet;
    • bryte seg gjennom forsvarsverka;
    • ho las gjennom boka;
    • han sleit seg gjennom dei harde tidene;
    • dei snakka seg gjennom natta
  2. frå byrjing til slutt;
    Døme
    • her har skjedd mykje opp gjennom tidene;
    • gjennom mellomalderen;
    • gjennom alle år
  3. ved hjelp av;
    Døme
    • dei tinga billettar gjennom reisebyrået;
    • eg fekk vite det gjennom andre

Faste uttrykk

  • falle gjennom
    ikkje kunne hevde seg;
    mislykkast
  • gå gjennom eld og vatn
    gjere alt for å hjelpe
    • dei er klare til å gå gjennom eld og vatn
  • gå gjennom
    • halde ut;
      erfare (1), lide (2, 1)
      • ho har gått gjennom mykje dei siste åra
    • granske eller vurdere frå byrjing til slutt
      • dei gjekk gjennom sakspapira
  • heilt gjennom
    fullt ut, fullt og heilt
    • han var heilt gjennom lygnaktig
  • pløye gjennom
    lese ei bok eller eit dokument snøgt
    • han pløgde gjennom boka i løpet av ei helg
  • sjå gjennom fingrane med
    la passere (ustraffa)
  • sjå gjennom
    lese fort (i ei bok eller eit dokument)
  • skine gjennom
    • kome til syne gjennom noko som dekkjer
      • skrifta i brevet skin gjennom konvolutten
    • vere mogeleg å merke;
      vere klart
      • det skein gjennom at han var skuffa
  • skjere gjennom
    løyse ei sak samstundes som ein fjernar eller ser bort frå hindringar og innvendingar
    • leiaren skar gjennom i konflikten;
    • vi må skjære gjennom denne saka
  • slå gjennom
    bli anerkjend (som kunstnar, forfattar eller liknande)
    • bandet slo gjennom internasjonalt
  • trengje gjennom
    bli høyrd;
    få merksemd
    • kan klarte ikkje å trengje gjennom med bodskapen sin;
    • eit nytt syn er i ferd med å trengje gjennom
  • tvers gjennom
    fullt og heilt;
    fullstendig
    • eit tvers gjennom hyggjeleg menneske
Artikkelside

tvers gjennom

Tyding og bruk

fullt og heilt;
fullstendig;
Sjå: gjennom
Døme
  • eit tvers gjennom hyggjeleg menneske
Artikkelside

kommunisme

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin communis ‘sams’

Tyding og bruk

  1. samfunnsform der ein deler goda og har sameige og samdrift;
    Døme
    • kommunismen hos dei første kristne;
    • leve i fullstendig kommunisme
  2. politisk ideologi som har som mål å skape eit klasselaust samfunn med felleseige av produksjonsmidla og lik fordeling av produksjonsresultata
  3. revolusjonær rørsle som vil innføre og breie ut kommunisme (2)
    Døme
    • den internasjonale kommunismen;
    • kommunismen i Afrika og Latin-Amerika
Artikkelside

dissosiasjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin; av dissosiere

Tyding og bruk

  1. i psykologi: det å kople frå eller skilje element som høyrer saman;
    Døme
    • psykiske problem som angst, depresjon og dissosiasjon
  2. spalting av molekyl(grupper) i atom(grupper) eller ion;
    Døme
    • for sterke elektrolyttar kan den elektrolytiske dissosiasjonen vere fullstendig
Artikkelside
Side 4 av 15