Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
1662 treff

Bokmålsordboka 795 oppslagsord

slaveri

substantiv intetkjønn

Uttale

slaveriˊ

Opphav

av slave (1

Betydning og bruk

  1. det at noen eier andre mennesker og kan tvinge dem til å arbeide for seg;
    Eksempel
    • de kjempet for å avskaffe slaveriet i Amerika;
    • de er mistenkt for menneskehandel og moderne slaveri
  2. ufritt forhold;
    hardt, ensformig arbeid
    Eksempel
    • endelig er det ferie og slutt på slaveriet for semesteret
  3. om eldre forhold: fengselsstraff som sones i straffeanstalt på festning
    Eksempel
    • bli dømt til livsvarig slaveri
  4. om eldre forhold: straffeanstalt på festning
    Eksempel
    • sitte på slaveriet
Artikkelside

slaveliv

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

  2. i overført betydning: ufritt liv med mye arbeid og slit
Artikkelside

slavekår

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

  1. forhold som en slave (1 lever under
  2. ufrie kår (1) med mye arbeid og slit
Artikkelside

langsommelig

adjektiv

Betydning og bruk

svært langvarig;
Eksempel
  • et langsommelig arbeid;
  • slik har det vært i langsommelig tid;
  • jeg har ikke sett dem på langsommelige tider
Artikkelside

deltaking, deltaing

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

det å være med på eller ta del i;
Eksempel
  • deltaking i frivillig arbeid;
  • en klar sammenheng mellom utdanning og deltaking i arbeidslivet
Artikkelside

tålmodighetsarbeid

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

(langdrygt) arbeid som krevet at den som utfører det er tålmodig
Eksempel
  • treskjæring er et tålmodighetsarbeid
Artikkelside

arbeidsløs, arbeidslaus

adjektiv

Betydning og bruk

  1. uten arbeid
    Eksempel
    • småbarnsforeldre er aldri arbeidsløse
  2. uten fast, lønnet arbeid;
    Eksempel
    • bli arbeidsløs etter en konkurs
  3. brukt som substantiv:
    Eksempel
    • de arbeidsløse
Artikkelside

torso

substantiv hankjønn

Uttale

tåˊrso eller toˊrso

Opphav

italiensk torso, gjennom latin thyrsus ‘stilk, stengel’; av gresk thyrsos

Betydning og bruk

  1. skulptur uten armer og bein, ofte også uten hode
  2. overkropp på menneske, tenkt uten hode og armer
    Eksempel
    • hele torsoen var dekket av tatoveringer
  3. større verk eller arbeid som ikke er fullført
Artikkelside

stell

substantiv intetkjønn

Opphav

av stelle

Betydning og bruk

  1. arbeid med å holde ren eller i orden;
    Eksempel
    • pass og stell av barn;
    • hundene får godt stell og mye omsorg;
    • bilen krever skikkelig stell;
    • det daglige stellet av pleietrengende
  2. orden, skikk
    Eksempel
    • få stell på noe;
    • det er ikke stell på noen ting
  3. brukt som etterledd i sammensetninger: sett av gjenstander som hører sammen;

Faste uttrykk

  • for et stell!
    brukt ironisk for å uttrykke misnøye
  • hele stellet
    alt sammen;
    hele stasen
    • gjennomføre hele stellet alene
  • på stell
    • i orden
      • hjemme hos oss er alt på stell
    • rusk, tullete, forstyrret;
      på styr
      • er du på stell?
  • smått stell
    dårlige greier
    • det er smått stell med søvnen;
    • det var smått stell hjemme hos henne
  • styre og stell
    • offentlig administrasjon
      • være med i styre og stell
    • arbeid, virksomhet
      • hun står for styre og stell i huset
Artikkelside

språkrøkt

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Betydning og bruk

arbeid med å verne og utvikle et (skrift)språk og å gjøre språkbruken i et samfunn, en instutisjon eller lignende bedre og mer presis;
Artikkelside

Nynorskordboka 867 oppslagsord

slaveliv

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  2. i overført tyding: ufritt liv med mykje arbeid og slit
Artikkelside

slavekår

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. tilhøve som ein slave (1 lever under
  2. ufrie kår (1) med mykje arbeid og slit
Artikkelside

tungsam

adjektiv

Tyding og bruk

  1. Døme
    • tungsamt arbeid;
    • det var tungsamt mang ein gong
  2. Døme
    • ein tungsam lagnad;
    • tungsame tidender;
    • det blir tungsamt når du reiser
Artikkelside

travaleg, trevaleg

adjektiv

Opphav

truleg samanheng med travel

Tyding og bruk

som fører med seg slit og hardt arbeid;
Døme
  • det var travaleg å ta seg fram
Artikkelside

fri 2

adjektiv

Opphav

av lågtysk vri

Tyding og bruk

  1. om person, stat eller styre: som har eller gjev fulle politiske rettar
    Døme
    • frie borgarar;
    • innbyggjarane er frie;
    • landet har ein fri riksskipnad;
    • den frie verda;
    • frie val
  2. politisk sjølvstyrt;
    uavhengig
    Døme
    • eit fritt land;
    • eitt fritt folk;
    • den frie pressa
  3. verna av lova;
    trygg for åtak
    Døme
    • ha fritt leide
  4. ikkje innesperra eller i fangenskap
    Døme
    • på fri fot
    • brukt som adverb
      • sleppe fri;
      • setje nokon fri
  5. utan stengsel eller hinder (for ferdsel, rørsle, sikt eller liknande)
    Døme
    • fritt armslag;
    • fritt farvatn;
    • fri bane;
    • fritt utsyn;
    • på fri mark;
    • i Guds frie natur
    • brukt som adverb
      • puste fritt;
      • vekse fritt;
      • falle fritt;
      • garden ligg fritt til
  6. ikkje kontrollert eller regulert (av det offentlege);
    tillaten for alle;
    Døme
    • fri konkurranse;
    • den frie marknaden;
    • fritt fiske;
    • fritt tilgjenge;
    • fritt ord
  7. ikkje strengt bunden til reglar, mønster, førebilete eller liknande;
    Døme
    • fri oppseding;
    • fri rytme;
    • fri assosiasjon;
    • fri fantasi;
    • fri kjærleik
    • brukt som adverb
      • fritt omsett etter tysk
  8. utan særleg påverknad eller omsyn av noko slag;
    Døme
    • ha fritt val;
    • av fri vilje;
    • den frie viljen;
    • på fritt grunnlag;
    • fri utvikling
    • brukt som adverb
      • kunne velje fritt;
      • stille nokon fritt;
      • stå heilt fritt
  9. utan særleg tvang, restriksjonar eller liknande
    Døme
    • leve eit fritt liv
    • brukt som adverb
      • ha det fritt på jobben
  10. lausriven frå band, plikter, ansvar og liknande
    Døme
    • kjenne seg fri som fuglen;
    • vere fri og frank
  11. trygg, open og direkte;
    Døme
    • ha eit fritt blikk;
    • føre eit fritt språk;
    • det rådde ein fri tone i laget;
    • vere fri av seg;
    • får eg vere så fri å …
    • brukt som adverb
      • dette meiner eg fritt;
      • snakke fritt ut
  12. som har (mellombels) fritak frå arbeid, skule eller andre plikter;
    friteken, unnateken
    Døme
    • ta seg fri frå skulen;
    • ha fri frå jobben;
    • eg vil be meg fri;
    • sleppe fri frå militæret
  13. som unngår;
    som er spart for;
    Døme
    • gå fri all sut;
    • fri for angst;
    • bli fri sjukdomen
  14. ikkje skyldig eller innblanda;
    jamfør frikjenne
    Døme
    • kjenne nokon fri;
    • dømme nokon fri
  15. som er utan;
    Døme
    • vere fri for mat;
    • det er fritt for mus no;
    • boka er fri for humor
  16. brukt som etterledd i samansetningar: utan fare for;
    trygg, sikker
  17. Døme
    • fri kost og losji;
    • fri skyss
    • brukt som adverb
      • få boka fritt tilsend
  18. i fysikk og kjemi: som ikkje er bunden til noko;
    ikkje i sambinding
    Døme
    • frie elektron;
    • fri energi

Faste uttrykk

  • det er ikkje fritt for
    ein kan ikkje nekte for
    • det er ikkje fritt for at det breier seg ein viss skepsis
  • frie hender
    full handlefridom
    • ho fekk frie hender til å lage ein ny radioserie
  • fritt fall
    • fall som ikkje blir hindra av mekanisk motstand
    • rask og kraftig nedgang i verdi, prestisje eller liknande
      • verdsøkonomien var i fritt fall
  • gå fri
    sleppe straff;
    sleppe unna
  • ha ryggen fri
    • vere sikra mot kritikk og åtak fordi ein handla etter reglane eller på andre måtar har gardert seg
    • vere sikra mot fysisk angrep bakfrå
  • i det fri
    utandørs
    • frukost i det fri
  • ikkje vere fri for
    måtte vedgå at nokon er eller gjer det som er nemnt
    • han er ikkje fri for å vere tjuvaktig
Artikkelside

langsamleg

adjektiv

Opphav

norrønt langsamliga

Tyding og bruk

svært langvarig;
Døme
  • eit langsamleg arbeid;
  • slik har det vore i langsamleg tid;
  • eg har ikkje sett dei på langsamlege tider
Artikkelside

trasig

adjektiv

Opphav

av trase (1

Tyding og bruk

  1. tung og vanskeleg;
    Døme
    • eit trasig arbeid;
    • ein trasig nabo
  2. som ein er misnøgd med eller lei seg for;
    Døme
    • ein trasig situasjon
Artikkelside

langsam

adjektiv

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

  1. sein, seinvoren;
    Døme
    • langsame rørsler;
    • det har vore ein langsam prosess
    • brukt som adverb
      • gå langsamt
  2. Døme
    • eit langsamt arbeid;
    • det er langsamt å vere aleine;
    • det blir langsamt for ungane å sitje i ro
Artikkelside

langdryg

adjektiv

Tyding og bruk

Døme
  • eit langdrygt ordskifte;
  • eit langdrygt arbeid
Artikkelside

klundren

adjektiv

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ei klundren bjørk
  2. i overført tyding: vrien (1);
    Døme
    • eit klundre arbeid
Artikkelside